Bài 1: Thanh Lĩnh vùng đất cổ hiếu học và cách mạng.

Là vùng đất có truyền thống lịch sử, văn hóa từ lâu đời, xã Thanh Lĩnh đã trải qua nhiều tên gọi khác nhau. Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, gọi là xã Thanh La, tổng Võ Liệt. Sau Cách mạng Tháng Tám vào tháng 10/1946 sáp nhập với xã Hoa Quân và các làng Đồng Hòa, Đồng Du, Thanh Khiết thành xã Đồng Thanh. Đến ngày 20/04/1954, xã Đồng Thanh chia thành 2 xã là Thanh Lĩnh và Thanh Hương. Tên gọi xã Thanh Lĩnh bắt đầu có từ đây và tồn tại cho đến hôm nay.

Không ai biết được vùng đất này có tự bao giời nhưng nằm phía hữu ngạn sông Lam với địa hình đẹp nhiều sông suối, đồng ruộng chắc chắn đây là một vùng đất gắn với nền sản xuất nông nghiệp lúa nước có tự lâu đời. Theo các tài liệu lịch sử và di tích còn lưu giữ được  nơi đây đã có nhiều người có công với nước như tráng tiết tướng quân Trần Đình Đáng, Kỳ Xuyên. Về học hành có thám hoa Lê Đình Thức, nhiều người đậu đạt làm quan, nhiều người là yếu nhân của các cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, khởi nghĩa Giáp Tuất  và phong trào Cần Vương,

Nối tiếp truyền thống cha ông các thế hệ nhân dân Thanh La và Đồng Du tiếp tục theo đảng làm cách mạng. Sau Hội nghị thành lập Đảng bộ huyện, vào tháng 8/1930 Chi bộ Thanh La (còn gọi là Chi bộ Xuân Trường) được thành lập. Sự ra đời của Chi bộ Đảng có ý nghĩa rất quan trọng. Từ đây phong trào đấu tranh của nhân dân Thanh La đã có sự lãnh đạo trực tiếp của tổ chức Đảng ở địa phương. Trong sự kiện cướp huyện phá đồn, là cửa ngõ của cả vùng, nơi có con sông Trai chảy qua gây khó khăn cho đoàn biểu tình từ tổng Cát Ngạn đi xuống nên từ đêm 31/8/1930, các đội tự vệ đỏ của Thanh La đã canh gác các ngả đường, bến đò để chuẩn bị cho việc tiếp tế. Các tổ chức như Nội hội, Đoàn thanh niên, Phụ nữ đã vận động nhân dân đi biểu tình. Đồng thời bắt giữ 11 tên tổng lý và những tên tình nghi làm mật thám. Truyền đơn được rải khắp các ngả đường, thôn xóm. Cờ đỏ được cắm trên các nóc đình, các cây cao và các đỉnh núi. Nhờ vậy các đoàn biểu tình của tổng Cát Ngạn đã tập hợp vượt sông thuận lợi góp phần vào thành công chung của đoàn biểu tình.

Sau cuộc biểu tình thắng lợi, trước sự trả thù gắt gao của  thực dân phong kiến phong trào cách mạng trên địa bàn gặp nhiều tổn thất. Nhiều đảng viên và quần chúng trung kiên bị xử bắn, giết hại, bị tù đày. Phong trào tuy bị lắng xuống nhưng những hình ảnh về cuộc đấu tranh, sự gan dạ của các chiến sỹ cách mạng thời kỳ này vẫn lưu mãi trong quần chúng nhân dân, tạo mốc son chói lọi trong lịch sử cách mạng của quê hương, dân tộc.

   Để gây dựng lại phong trào cách mạng ở Thanh Chương, ngày 4/10/1940, Tỉnh ủy Nghệ An bố trí cán bộ về để tổ chức, củng cố Đảng và đoàn thể cách mạng. Biết Thanh La là nơi đang có phong trào đấu tranh, nhiều quần chúng, đảng viên vẫn tích cực hoạt động nên Huyện đã cử cán bộ về tổ chức lại phong trào. Từ đó, Chi bộ Đảng xã Thanh La được thành lập lại.

Bước sang những năm 1944, 1945 dù trong hoàn cảnh khó khăn, nạn đói kéo dài, nhân dân khổ cực nhưng ngay khi có thời cơ cách mạng đến người dân Thanh La lại đứng lên tham gia một cách mạnh mẽ. Từ tháng 6/1945, Uỷ ban cách mạng lâm thời xã Thanh La được được thành lập và tổ chức triển khai các hoạt động vận động, lãnh đạo nhân dân nổi dậy giành chính quyền, chỉ trong một thời gian ngắn, cuộc khởi nghĩa lật đổ chính quyền tay sai, xoá bỏ chế độ thống trị thực dân - phong kiến tại xã Thanh La đã giành thắng lợi hoàn toàn

Sau cách mạng tháng 8, dưới sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng, chính quyền cùng nhân dân bắt tay vào giải quyết các nhiệm vụ cấp bách trước mắt đó là chống giặc đói, giặc dốt, thi đua lập thành tích để chào mừng ngày Tổng tuyển cử đầu tiên trong cả nước, tích cực chuẩn bị để chống giặc ngoại xâm.

Đến tháng 10/1946, thực hiện chủ trương của cấp trên xã Thanh La cùng với xã Hoa Quân và các làng Thanh Khiết, làng Đồng Hòa, làng Đồng Du sáp nhập thành xã Đồng Thanh. Sau khi đã ổn định bộ máy, thực hiện chủ trương của Đảng, các cán bộ, đảng viên của xã được tập trung học tập chính trị và nghiệp vụ cùng với các xã khác trong huyện. Qua đợt học tập, đảng viên nâng cao được nhận thức về chính trị, quyền dân chủ của nhân dân; từng bước khắc phục tác phong, lề lối làm việc quan cách của chính quyền cũ, ý thức phục vụ nhân dân ngày càng được nâng cao, mọi người đều rèn luyện cho mình cách thức làm việc hiệu quả, sát thực tế. Mọi hoạt động ở xã Đồng Thanh nhanh chóng đi vào nề nếp, ổn định…chỉ trong thời gian ngắn, xã Thanh La nói riêng, xã Đồng Thanh nói chung đã vượt qua những khó khăn, cam go, đạt được nhiều thành tựu to lớn. Với địa hình của xã là vừa có sông, có núi, nhân dân lại có truyền thống đấu tranh cách mạng, nên đây là điểm đến lý tưởng cho các cơ quan tổ chức của Nhà nước hoạt động. xã Đồng Thanh bước vào cuộc chiến với tinh thần quyết chiến, quyết thắng và đã đóng góp sức người sức của, cưu mang đùm bọc chở chè nhiều đơn vị của quân đội, Quân khu 4, của tỉnh và của huyện đóng trên địa bàn.

Một vinh dự cho chính quyền và nhân dân xã Đồng Thành trong giai đoạn này đó là xã được lựa chọn làm nơi diễn ra Đại hội Đại biểu Đảng bộ Liên khu 4 diễn ra từ ngày 14 đến 21/5/1951.

Thực hiện chủ trương của cấp trên, ngày 20/4/1954, xã Đồng Thanh được chia thành hai xã là Thanh Lĩnh và Thanh Hương. Xã Thanh Lĩnh có địa dư là xã Thanh La cũ, còn xã Thanh Hương bao gồm các xã Hòa Quân, Đồng Du, Đồng Hòa, Thanh Khiết.

Song song với việc ổn định đời sống cho nhân dân, Chi bộ Đảng đã tập trung chỉ đạo thực hiện cải cách ruộng đất, tiếp tục hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Ở xã Thanh Lĩnh, để tuyên truyền cho việc thực hiện cải cách ruộng đất. Chỉ một thời gian ngắn, vào đầu năm 1956, xã Thanh Lĩnh đã hoàn thành Cải cách ruộng đất. góp phần quan trọng trong sự thành công của cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân. Ước mơ ngàn đời của người nông dân là “Người cày có ruộng” đã được thực hiện và đưa họ lên làm chủ thực sự ở nông thôn, đánh đổ hoàn toàn uy thế chính trị của tầng lớp địa chủ, phong kiến.

                                                                               Trần Đình Hà