Trần Hưng Học và Trần Hưng Nhượng được sinh ra trong một gia đình có truyền thống nho học và võ nghệ. Thân phụ của hai ông là cụ Trần Văn Cảnh - từng giữ chức Cẩm vệ y, Đô đốc chỉ huy sứ đời vua Lê Thần Tông (1623), là người tài năng đức độ. Sau khi mất, được nhân dân ở 4 xã và 2 giáp của tổng Bích Triều (nay là xã Thanh Xuân) tôn làm Thành hoàng, được thờ cúng ở đình làng và khắc tên vào bia đá để ghi nhớ và lưu truyền. Trần Hưng Học là con cả, sinh năm Tân Mùi (1631); Trần Hưng Nhượng là con thứ, sinh năm Ất Hợi (1635).

                  Đền thờ các quận công Trần Hưng Học, Trần Hưng Nhượng tại xã Thanh Xuân- huyện Thanh Chương

Hai ông đã có công lớn trong việc góp phần cùng với quân Trịnh giải phóng huyện Thanh Chương, tiếp theo, giải phóng 7 huyện ở mặt Nam sông Lam vùng Nghệ An. Sau khi quân Trịnh đại thắng, anh em Trần Hưng Học, Trần Hưng Nhượng được xét công ban thưởng và phong chức tước. Trần Hưng Học được vua Lê phong tước Hầu Giáp, Trần Hưng Nhượng được phong tước Hầu Ất. Với nhiều chiến công hiển hách, năm 1670, triều đình xét công kiến nghĩa, Hầu Giáp được thăng chức Tham đốc, Hầu Ất được thăng chức Thị vệ, cả hai Hầu được ghi danh vào quốc sử. Năm 1672, vua Lê Gia Tông ngự giá Nam chinh, hai Hầu được lệnh quản nhuệ tiền dẫn đầu đội quân tiên phong tập kích phòng tuyến quân Nguyễn tại Bàu Tró, vùng Đồng Hải (nay thuộc Đồng Hới) và được giao đồn trú phòng thủ tuyến Bắc sông Gianh. Sau khi hai phe Trịnh - Nguyễn đình chiến, lấy sông Gianh làm biên giới chia cắt giữa hai miền. Phía Bắc, nhà Trịnh giao cho anh em Trần Hưng Học, Trần Hưng Nhượng cầm quân phòng thủ. Bằng tài năng và đức độ của mình, hai ông đã giúp Nhân dân có cuộc sống no ấm, thanh bình, được nhân dân hết lời ca ngợi. Năm Quý Sửu (1673), Trần Hưng Học bị bệnh mất, thọ 43 tuổi thi hài ông được đưa về quê an táng tại xứ Phát Lạt (nay thuộc xã Thanh Xuân), triều đình truy tặng tước Nhuận Quận Công, đặt tên húy là Đôn Hậu.

Cũng tại thời điểm này, Hầu Ất về kinh đô cai quản đội quân Ưu Tiền thuộc Vệ Quân Thị Hậu. Năm Bính Dần, ông tuân lệnh làm Thủ hiệu truy quét Khoan Quận Công Vũ Công Tuấn làm phản ở vùng Tuyên Quang, Hưng Hóa. Về sau, Hầu Ất được thăng lên Tuần Phủ Châu Bố Chính trấn giữ biên thùy. Năm Vĩnh Thịnh thứ 6, ngài qua đời tại Sơn Phòng, hưởng thọ 76 tuổi, linh cữu ngài được đưa về quê an táng ở chân Rú Bạc  thuộc xã Thanh Xuân.

                                                                Bia ghi công các Quận công tại đền thờ.

Để ghi công lao của ngài triều đình đã truy tặng chức Tả Đô Đốc tước Triều Quận Công. Đối với quê hương các quận công họ Trần là người hiếu thảo, thể hiện trong câu: “Đem ruộng cá Trai, cá Lệ, đất bãi Lầy, bãi Triều chia hết cho ba xã gồm: Bích Triều, Lâm Triều, Võ Nguyên”. Để ghi nhớ công ơn của anh em gia tộc Trần Hưng, nhân dân vùng đất Bích Triều đã lập các đền thờ Trần Hưng Học, Trần Hưng Nhượng, Trần Hưng Thi ở xã Thanh Xuân. Dưới triều Tự Đức năm Canh Thân (1860), nhân dân 3 xã Bích Triều (nay thuộc xã Thanh Giang), Lâm Triều (nay thuộc xã Thanh Lâm), Võ Nguyên (nay thuộc xã Nam Thượng, huyện Nam Đàn) đã lập đền thờ Quận Công Từ (tại xứ Cồn Đền, thôn Mỹ Hòa, xã Thanh Lâm, huyện Thanh Chương) để tam xã phụng tự. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, do địch thả bom dữ dội nên năm 1973, nhân dân đã dời đền vào xã Thanh Xuân - quê của 2 ngài để bảo tồn và tiếp tục thờ tự. Đầu năm 2018, nhân dân xã Thanh Lâm quyết định chuyển đền thờ 2 ngài về nền đất cũ tiếp tục giữ mạch hương khói. Hiện nay ở các đền thờ này còn lưu giữ nhiều hiện vật quý giá.

                                                 Bằng công nhận di tích của Bộ trưởng Bộ văn hóa- thông tin

Năm 1996, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin đã ký Quyết định công nhận đền thờ và phần mộ Trần Hưng Học, Trần Hưng Nhượng là Di tích lịch sử cấp quốc gia. Đây là niềm tự hào to lớn và là tài sản tinh thần vô giá của gia tộc Trần Hưng cũng như của Nhân dân vùng đất Thanh Chương giàu truyền thống yêu nước. Hiện ở Thành phố Vinh có các con đường được mang tên Trần Hưng Học tại phường Lê Mao, đường Trần Hưng Nhượng ở phường Hưng Bình. Tên của 2 vị quận công họ Trần cũng được đặt tên đường tại Thị Trấn huyện Thanh Chương, một số trường học trên địa bàn xã Thanh Xuân cũng đặt tên 2 ngài để thể hiện sự tri ân và ý thức phát huy truyền thống cho các thế hệ con em, nhân dân.

                                                                                                                         Trần Đình Hà.